İran, kendi İnternet'ini ve arama motorunu kuruyor...

1990'lı yıllarda Excite, Galaxy, Lycos ve Webcrawler ile başlayan, ardından Yahoo ve Altavista'nın dahil olduğu son olarak da Google'ın egemen olduğu İnternet arama motoru sektörüne bir de İran'dan katılımcı geliyor. Kendine özgü arama motoruyla bu sektöre girmeye hazırlanan İran, tamamen yerli üretimi olan "Ya Hak" arama motoruyla yerli kullanıcıların karşısına çıkmaya hazırlanıyor.

İran'ın Enformasyon Teknolojileri Şirketi Araştırma ve Kalkındırma Departmanı Başkanı Hadi Malek-Parast, İran'ın kendi arama motorunu oluşturmak için çalışmalara başladıklarını söyledi. Yeni arama motorunun adı ise "Yak Hak" olacak.

Malek-Parast'ın Mehrnews'a dün yaptığı açıklamaya göre İran'ın çevrimiçi iletişim ağında güvenli ve hızlı bir arama sağlayıcıya olan ihtiyaçtan yola çıkılarak hazırlanan Ya Hak, 2012'de hazır olacak. Proje aynı zamanda uluslararası İnternet'e karşı yerel bir intranet olacak.

Ancak bu durum ülkedeki muhalif grupların tepkisini çekiyor. İran'ın Yeşil Hareketi'nden olan IT stratejisti Pujan Ziae, bu durumu "Sadece bir arama motoru geliştirmiyorlar, İnternet'in yerine bir intranet geliştirmek istiyorlar. Bu sadece devlet kurumlarının ve onay verilmiş sitelere girilmesini sağlayacak bir tür 'yerel internet' olacak." diye değerlendiriyor.

The Media Line'a konuşan Ziae, tartışmaların birkaç yıl önce başladığını ve İnternet'in, Batı'nın bir silahı olduğu düşüncesi üzerine kurulduğunu belirtiyor. Ziae, İranlı yetkililerin şu an Çin'in yaptığının aynısını yapmaya çalıştıklarını söylüyor. IT uzmanına göre asıl sorun ise bu intraneti kurabilecek yeterli altyapının İran'da bulunmaması ve birkaç yıl daha olacak gibi de durmuyor.

İranlı gazetecilerden Niusha Boghrati'ye göre kurulacak "yerel İnternet", yönetimin izleme kapasitelerini artıracak. Boghrati, böyle bir projeye resmi onay verilmesinin sebebinin ise "ucuz, daha hızlı ve daha güvenli" olması olduğunu dile getiriyor. Ancak Ya Hak'ın Google veya Yahoo'nun yerini almasını hedeflediklerini belirten Boghrati, ayrıca İnternet kullanıcılarını daha fazla takip edebileceklerini aktarıyor. Proje en azında binlerce elektronik postanın izlenmesi anlamına da geliyor.

Boghrati, projenin duyurulmasıyla geçen yılki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra yaşanan olaylarla doğrudan bağlantı kuruyor. Olayların ardından hükümetin İnternet üzerinden iletişimi zorlukla zapt edebildiğini belirten Boghrati, Google ve Yahoo'nun güvenli paylaşımları sayesinde İran istihbaratının izleme faaliyetlerinin zorlaştığını anlatıyor.

The Media Line'a konuşan bir hükümet yetkilisine göre ise projenin amacının, internet kullanıcılarını daha fazla yerel içerik sağlamak olduğunu savunuyor. Farklı arama motorlarında arama yapıldığında bazen farklı şeylerin ilk olarak geldiğini belirten yetkili, "İran'daki siteler arama yapıldığında karşılaşılan ilk sonuçlar arasında yer almıyor. Bu da bu sitelerin güvenilir olmadığı şeklinde yanlış anlaşılmalara yol açıyor" diye konuşuyor. Aynı yetkili, genel manada ise hükümetin Batılı kaynaklara daha az bağlı olmaya çalıştığını kaydediyor.