Goriller neden 'elim sende' oynar?

Sosyal hiyerarşideki yerlerini ve sınırlarını bilen goriller, bu adaletsizliği kendilerince gidermek için 'üstlerine' şakalar yapıyor.

Tropik ormanlarda sıkça görülen bir manzara. Bir yavru goril bir başkasının arkasından gizlice yaklaşıyor, tüylerini çekiştirip “ağzı kulaklarında” kaçıyor. Oyun, insanlar kadar öteki memeli kardeşlerinin de vazgeçemediği bir gereksinim,hem dostluk geliştirme, bağ kurma yöntemi, hem de kendilerini yetişkin yaşamda karşılacakları sorunlara hazırlamak için etkili bir araç. Ama yeni bir çalışma, bu oyuna farklı bir açıklama getiriyor: Goriller sosyal hiyerarşideki yerlerini ve getirdiği sınırlamaların farkındalar. Elim sende oyununu da bu adaletsizliği kendilerince gidermek için oynuyorlar.

Daha önce de adaletsizliği algılamanın insanın tekelinde olmadığını göstermişti. Örneğin 2005 yılında bir grup araştırmacı, capuchin maymunlarının, başka bir hemcinslerinin ellerindeki jetonu vererek üzüm aldıklarını görünce, kendi “paralarını” o kadar çekici olmayam salatalık öneren deneycilere uzatmadıklarını gözlemlemişti.

Portsmouth Üniversitesi’nden (İngiltere) davranış biyologu Marina Davilla Ross yönetimindeki araştırmacılar, hayvanların kurmaca değil de daha doğal koşullarda da adaletsizliğin farkında olup olmadığını anlamak için son üç yıl boyunca çeşitli hayvanat bahçelerinde gorillerin yaşamını gösteren videoları incelemişler. Gördükleri, hemen her öğleden sonra biğrkaç gorilin güreşe başladıkları. Görüntülerde bazı gorillerin hemcinslerine vurup kaçtıkları belirlenmiş. Araştırmacılar, incelenen davranışlarda tekrarlanan bir örüntü gözlemişler. Oyun arkadaşlarına vuran goriller genellikle hiyerarşide daha düşük bir basamakta olanlar. Ayrıca aynı gorillerin oyunu yeniden başlatmayua daha istekli oldukları ve sık sık dişlerini gösterdikleri de gözlenmiş. Bunun verdiği mesaj açık: “İstersem ısırırım!”

Ross’a göre bulgular “alt rütbeli” gorillerin oyunu egolarını tatmin etme aracı olarak gördüklerini gösteriyor. Üst katmandan birine vurabiliyorlar ve bu, geçici de olsa kendilerinde bir üstünlük duygusu uyandırıyor. Bu da gorillerin topluluklarındaki adaletsizliğin farkında olduklarının bir işareti.